Corona virüsü ve beraberinde getirdiği COVID-19 hastalığı gündemimizden düşmemek konusunda ısrar ediyor. Bir süredir "sosyal mesafe" adına önlemler alınan, ülkelerin ulaşım sınırlaması getirdiği, şirketlerin evden çalışmaya başladığı, restoran ve alışveriş yerlerinin kapatıldığı bir dönemde yaşıyoruz. Peki böyle bir pandemi durumunda günümüz teknolojisi bize ne gibi olanaklar sunabiliyor? Corona kriziyle mücadele edebilmek için dünya çapında yapay zeka yoluyla makine öğreniminden destek alınıyor, robotlar ve teletıp uygulamaları hastaların yardımına koşuyor. İşte kullanılan teknolojiler ve detayları.
Yapay Zeka: Salgını tahmin etme ve teşhis koyma
Yapay zekanın şu anda yeni bir virüsü durduramayacağı veya doktorların yerine geçemeyeceği bir gerçek. Fakat bu corona krizi sırasında öğrenildi ki, yapay zekanın bir salgını tahmin edebilme ve teşhis koyma hızını arttırmada büyük katkısı var. 2020 yılına girmeden önce, Kanada’daki bir sağlık gözlem platformunun salgının sinyallerini verdiği söyleniyor.
BlueDot, dünyadaki bulaşıcı hastalıkları izleyen bir yapay zeka platformu. Bu platform sağlık kuruluşu açıklamaları, ticari uçuşlar, hayvan sağlığı raporları, uydulardan gelen iklim verileri ve dünyadaki haberler gibi pek çok veri kaynağını inceliyor ve makine öğrenimi algoritmalarını kullanarak bu verilerden bilgi topluyor. BlueDot yapay zeka algoritması yılbaşından hemen önce Wuhan’da vahşi hayvan pazarında meydana gelen “olağandışı pnömani (zatürre)” vakasını işaretlemişti ve Dünya Sağlık Örgütü bu olaydan dokuz gün sonra Wuhan’da bir kişide yeni corona virüsü keşfedildiğini duyurdu. Yani yapay zeka aslında bu bulaşıcı hastalığı tahmin edebilmişti, fakat tehlikeyi anlamak için yine de bir insanın harekete geçmesi gerekiyordu.
Yapay zeka teknolojisi bir süredir COVID-19 hastalığının teşhisi için de kullanılmaya başlandı. Çin’in teknoloji devi olan Alibaba, corona virüsünü çok daha hızlı tespit edebilmek için bir yapay zeka sistemi geliştirdi. Bu sistem 5,000 hastanın akciğer taramaları, tomografileri gibi pek çok veriyle eğitildi. Normal şartlarda bir insanın verileri incelemesi ve teşhis koyması 15 dakikaya kadar çıkabiliyorken, bu sistem sayesinde teşhis koyma süresi 20 saniyeye kadar indi. Bu teşhislerin başarısı Çin'deki hastanelerde test edildi ve % 96 gibi yüksek bir doğruluk oranı taşıdığı görüldü. Bu sistem Çin’deki başarısından sonra İtalya’da da denenmeye başlandı.
Robotlar ve Dronelar: Hastalarla iletişim ve teslimatlar
Bir pandemi durumunda belki de en zor şartlar altında çalışan kişiler sağlık görevlileri, çünkü bulaşıcı hastalık taşıyan hastalarla temas konusunda çok dikkatli olmak zorundalar. Wuhan'da robotların varlığı sayesinde, sağlık görevlilerinin hastalarla temasını azaltmak ve hasta verilerine uzaktan erişebilmek mümkün olabiliyor. Çin’de bulunan Wuchang Hastanesi’nde 5G destekli robotlar hastaların ateşini ölçmek, yemek götürmek ve hastaneyi dezenfekte etmek gibi görevlere sahip. Aynı zamanda ihtiyaç olduğunda hastaların fotoğraflarını çekiyor, tıbbi atıkları atıyor ve eski çarşafları değiştiriyorlar. Tayland’da ise bu görevi ninja robotlar üstleniyor. Robotların önündeki ekranlar sayesinde doktorlar hastalarıyla görüntülü konuşma yapıp uzaktan hasta takibini gerçekleştirebiliyorlar.
MyTherapy Blog'da ilginizi çekebilecek diğer makaleler:
- Evdeyken Corona Krizini Atlatmanıza Destek Olacak 8 Uygulama
- Corona Virüsü ve Kronik Hastalıklar: Faydalı Olabilecek Tavsiyeler
Yeni corona virüsünün yayılmasını engellemenin en etkili yollarından biri, insanların kişisel temaslarını minimum seviyeye indirerek enfeksiyonun yayılmasını engellemek. Robotlar enfeksiyon yayılımını engellemek için hastanelerin dışında topluma hizmet konusunda da karşımıza çıkıyor. Online satın alım teslimatlarında ve ürün depolarında robot kullanımı popülerleşmeye başlamış durumda. Çin’deki bazı firmalar bir süredir “temassız teslimat” adı altında online alışveriş ürünleri, ilaçlar ve yemekler gibi teslimatları otonom araçlar ve robotları kullanarak halka ulaştırmaya başladı.
Drone’lar ise bazı şehirlerin yeni bekçileri haline gelmiş durumda. Teknolojiyi bu yönde kullanmanın tartışılır bir konu olması bir yana, Çin’de 100'den fazla drone kalabalıkları ve trafik yoğunluğunu kontrol edebilmek için pek çok şehirde görev yapıyor. Bu drone’lar kamu alanlarında maske takmayanları tespit edebiliyor, halkı bilgilendirmek için kullanılan hoparlörlere kıyasla daha geniş alanlara ulaşıp bilgi yayabiliyorlar. Aynı zamanda halka açık alanlara dezenfektan püskürterek temizlik yapmak için kullanılıyorlar. Termal algılama sayesinde vücut ısısı yüksek olan kişileri tespit edebiliyorlar. Japonya’da da drone’lar tıbbi malzemelerin temassız olarak iletimi için kullanılıyor.
Teletıp ve Sohbet Botları: Sağlık hizmetleri ve bilgilenme
Ülkelerin sağlık sektörü üzerindeki baskıyı azaltmak için kullandığı teknolojik yöntemlerden bir diğeri, hastalar ve doktorların uzaktan iletişim kurup bilgi alışverişi yapmalarını sağlayan "teletıp" sistemleri. Teletıp sistemleri sayesinde, durumu acil olmayan ve hastaneye gitmesi gerekmeyen hastalar doktorlarla online sistemler üzerinden iletişim kurabiliyor. Böylelikle kontrole gitmek, ilaç yazdırmak gibi sebeplerle hastaneye gitmeye ve fiziksel temasta bulunmaya gerek kalmıyor. Dünyada pek çok ülkede popüler olmaya başlayan teletıp için yaratılmış çeşitli uygulamalarda semptomlarınızı tanımlıyorsunuz ve bir doktorun size dönüş yapmasını bekliyorsunuz. Bu konuda örneklere sahip olan ülkelerden birkaçı Fransa, İspanya ve Çin. ABD'de ise şu anda hastanelerin %80'i bir tür teletıp yöntemine sahip. Türkiye'de de teletıp hizmeti çeşitli kuruluşlar tarafından veriliyor, bunlardan bir tanesi de Beşiktaş Belediyesi'nin Online Tıbbi Danışmanlık Hizmeti. Konu zihinsel sağlık olduğunda ise insanlara destek sağlamak ve bilgi vermek için İBB tarafından özel bir psikolojik destek hattı oluşturuldu, pandemi dönemiyle ilgili insanların kaygılarını giderebilmek amacıyla hizmet veriyor.
Doktorlardan tavsiye almanın dışında, bazı popüler uygulamalar da kullanıcılarını COVID-19 hakkında bilgilendirmek için sahip oldukları gücü kullanıyorlar. Dünya Sağlık Örgütü WhatsApp ile bir iş birliği yaptı ve COVID-19 hakkında sık sorulan sorulara cevap vermek için bir sohbet botu oluşturdu. DSÖ'nün numarasına İngilizce "hi" (merhaba) yazdığınızda sohbetin nasıl kullanılacağı hakkında bir bilgilendirme mesajı alıyorsunuz. Emojiler göndererek sık sorulan sorular hakkında bilgi edinebiliyorsunuz. Sistem şu anda İngilizce, Arapça, İspanyolca, Fransızca ve İtalyanca'da hizmet veriyor fakat yakında yeni dillerin eklenmesi bekleniyor.
DSÖ'nün yanında büyük teknoloji şirketleri de COVID-19 hakkında bilgilendirici ve yönlendirici hizmetler sunuyorlar. Örneğin Apple, sesli komut sistemi olan Siri için bir COVID-19 güncellemesi getirdi. Siri'ye "sanırım corona virüsüne yakalandım" dediğinizde size belirtilerinizi anlamak için bazı sorular soruyor, bu sorulara "evet", "hayır" ya da "emin değilim" şeklinde cevaplar veriyorsunuz. Soruların sonunda enfeksiyon riskinizi değerlendirip bir sağlık kuruluşuna başvurmanızı öneriyor veya acil servis aramasına yönlendiriyor. Bu interaktif yöntem şu anda Türkçe Siri için kullanılamıyor, fakat corona hakkında bilgi almak istediğinizde sizi güvenilir bilgi için T.C. Sağlık Bakanlığı resmi sitesine yönlendirebiliyor.
3D Yazıcılar: Medikal malzeme tedariği
COVID-19 yayılım hızının artmasıyla birlikte, hastanelerdeki medikal malzemelerin azalması ve yeterli arz sağlanamaması pek çok ülke için bir sorun haline geldi. Güçlü sağlık sektörlerine sahip olan gelişmiş ülkeler de dahil, pek çok ülkede bazı medikal malzemelerin eksikliği sıkıntı yaratıyor. Ciddi solunum yolu hastalıklarında hastaların akciğerlerine destek olmak için özel solunum cihazları gerekiyor, fakat normal şartlarda bu solunum cihazları yetersiz sayıda ve oldukça pahalı.
3D baskı ile üretim yapmak, maliyetleri azaltma yolunda kullanılabilecek en etkili yollardan biri. Dünyadaki 3D Baskı Toplulukları da bu amaçla, gönüllü olarak 3D yazıcılar aracılığıyla solunum cihazı bileşenleri ve 3D baskı ile üretilebilen medikal malzemeleri daha düşük bir maliyetle üretiyorlar ve sağlık sektörü için tedarik sağlıyorlar. Bu şekilde sağlık sektörünün üzerindeki baskıyı azaltmayı ve destek olmayı hedefliyorlar. İtalya'da iki genç, solunum cihazı valfleri tükenen bir hastane için 3 boyutlu yazıcı ile çok daha düşük bir maliyetle valf üretti ve hastanenin ihtiyacını karşıladı. Türkiye’de de bu konuda 3 Boyutlu Destek adı altında bir seferberlik başlatıldı ve 3 boyutlu yazıcısı olan kişilere destek için çağrı yapılıyor.
Geçirdiğimiz zor zamanlarda teknolojinin bize hastalığı teşhis etme, bilgilendirme, bizi iyileştirebilme ve diğer pek çok konuda fayda sağladığı tartışılmaz bir gerçek. Salgının yönetilmesi için bu teknolojilerin akıllıca kullanılmasının yanında, toplumun iş birliği yapması ve önlemlere uyması da büyük önem taşıyor.
Bu makaleyi beğendiyseniz, bunlar ilginizi çekebilir:
